01.03.2025 - 09:00
YAYINLANMA25.04.2025 - 20:53
GÜNCELLEMEBu haftaki yazımızda, mezar taşları üzerinde kuş figürlerine yer verilmesi geleneğini kısaca ele alacağız. Atalarımızdan miras olarak devraldığımız bu geleneklerin, kadim tarihimizin derin izlerinden kaynaklandığını hepimiz biliriz. Türkler, eski çağlardan beri gökyüzüne ve göktekilere ilgi duymuşlardır. Güneş’e, Ay’a, yıldızlara, gökte uçan kuşlara, gökten gelen ses ve ışıklara, hatta göğe yükselen dağlara bile tanrısal nitelikler yüklemişlerdir.
***
Günümüzde bile Allah, gökte tasavvur edilmez mi? Şüphesiz
bunda eski çağlara ait Dünya ve evren düşüncelerinin etkisi büyüktür. Antik
çağlarda, yerin düz zannedilmesinden kaynaklanan “gök”ün üstte ve dolayısıyla
üstün oluşu fikri, insanüstü tanrıların, insanın yaşadığı “yer”den üstte
yaşaması gerektiği düşüncesini oluşturmuş ve insanlar tanrılarını yüksekte,
“gök”te arar olmuştur.
***
Konumuza dönecek olursak, eski dönemlerden bu yana Türk
inanç sistemine göre ölümden sonra insan ruhunun dünyadan uçarak, gökteki bir
yere göçeceğine inanılır. Türkler için “ölmek” bir yok oluş, bir bitiş değil;
kuş olup göğe yükselerek, atalara kavuşma ve gökle birleşmedir.
Orhun Yazıtlarında ölen için “uçtu” veya “kergek oldu”
ifadeleri kullanılmıştır. Eski Türkçede cennete verilen isim ise “uçmak”tır.
Netice itibarıyla bu kavram, ruhun bedeni terk ettiği zaman “uçan kuş”
kılığında olduğuna dair eski Türk inanışlarına dayanmaktadır. Uçmak, ölümden
sonra iyi insanlara mükâfat olarak vaadedilen, yeşillikler ve nimetlerin bol
olduğu, ışık dolu bir yerdir.
***
Örnekler vermek gerekirse, “Dede Korkut Hikâyeleri”nde Deli
Dumrul’a Azrail kuş suretinde gelir. “Ölüm meleği, Dumrul’un karısının canını
almak için onun bedenine kancasını saplar, kadının canı bir güvercin olarak
Tanrı katına ulaşır.” Yunus Emre: “İşbu söze Hak tanıktır, bu can gövdeye
konuktur / Bir gün ola çıka gide kafesten kuş uçmuş gibi” derken, Karacaoğlan:
“Can kafeste duran kuştur / Elbet uçar gider bir gün” demiştir. Âşık Veysel
ise: “Can kafeste durmaz uçar / Dünya bir han konan göçer.” şeklinde dile
getirmiştir.
***
Bu arada, yeri gelmişken kısaca Samanyolu’ndan da bahsetmek
isterim. Türk kültür tarihi içerisinde önemli bir yere sahip olan Samanyolu
için ilk Osmanlı kitaplarında “Gök Kapusu” terimi kullanılmıştır. Eski
zamanlarda Türkler, göçebe kuşların Samanyolu yönünü izlediği için bu yıldıza
“Kuşlar Yolu” adını vermişlerdir. Aynı zamanda Şamanların, Samanyolu’nu uçarak
geçtikten sonra Tanrı’ya giden yolun kutsal kapısı sayılan Sirius Yıldızı’na
ulaştırdıklarına inanılırdı.
***
Bence atalarımız için ölüm olgusu da, insan ruhunun “kuşlar
yolu”nu takip ederek uçması ve Tanrı’ya kavuşma isteği içerisinde ölümsüz bir
hayat için bir başlangıç ve geçiş olmasından başka bir şey değildir. Özetle,
Cennet’e “uçmağ”, Samanyolu’na "Kuşlar Yolu" yani şamanların veya ölerek
bir kuş gibi uçanların yolu denilir.
***
Medeniyet birikimlerimizin tutulduğu birer toplumsal hafıza
kayıt alanları niteliğinde olan ve geçmişle gelecek arasında birer kültür
köprüsü olarak vazife gören mezar taşlarında kuş figürlerinin bulunması da,
ölüm ve göğe yükselme, ruhun uçup gitmesi gibi inanışlardan kaynaklanmaktadır.
11.05.2025 - 00:11
22.04.2025 - 09:00
10.04.2025 - 09:00
25.03.2025 - 09:00
12.03.2025 - 09:00
19.02.2025 - 09:00
15.02.2025 - 09:00
02.02.2025 - 09:00
23.01.2025 - 09:00
14.01.2025 - 09:00
06.01.2025 - 09:00
28.12.2024 - 09:00
18.12.2024 - 09:00
10.12.2024 - 09:00
04.12.2024 - 09:00
26.11.2024 - 09:00
19.11.2024 - 09:00
15.11.2024 - 09:00
06.11.2024 - 09:00
26.10.2024 - 09:00
02.10.2024 - 09:00
19.09.2024 - 09:00
07.09.2024 - 09:00
28.08.2024 - 09:00
18.08.2024 - 09:00
11.08.2024 - 09:00
30.07.2024 - 09:00
22.07.2024 - 09:00
13.07.2024 - 09:00
08.07.2024 - 09:00
24.06.2024 - 09:00
17.06.2024 - 09:00
03.06.2024 - 09:00
28.05.2024 - 09:00
20.05.2024 - 09:00
13.05.2024 - 09:00
06.05.2024 - 09:00
01.05.2024 - 09:00
17.04.2024 - 09:00
05.04.2024 - 09:00
21.03.2024 - 09:00
13.03.2024 - 09:00
06.03.2024 - 09:00
27.02.2024 - 09:00
21.02.2024 - 09:00
12.02.2024 - 09:00
01.02.2024 - 09:00
22.01.2024 - 09:00
15.01.2024 - 09:00
03.01.2024 - 09:00
18.12.2023 - 09:00
08.12.2023 - 09:00
28.11.2023 - 09:00
22.11.2023 - 09:00
09.11.2023 - 09:00
06.11.2023 - 09:00
27.10.2023 - 09:00
20.10.2023 - 09:00
12.10.2023 - 09:00
08.10.2023 - 09:00
29.09.2023 - 09:00
20.09.2023 - 09:00
13.09.2023 - 09:00
06.09.2023 - 09:00
29.08.2023 - 09:00
26.08.2023 - 09:00
20.08.2023 - 09:00
15.08.2023 - 09:00
09.08.2023 - 09:00
01.08.2023 - 09:00
24.07.2023 - 09:00
19.07.2023 - 09:00
10.07.2023 - 09:00
03.07.2023 - 09:00
26.06.2023 - 09:00
24.06.2023 - 09:00
19.06.2023 - 09:00
12.06.2023 - 09:00
05.06.2023 - 09:00
20.05.2023 - 09:00
08.05.2023 - 09:00
26.04.2023 - 09:00
20.04.2023 - 09:00
12.04.2023 - 09:00
07.04.2023 - 09:00
01.04.2023 - 09:00
21.03.2023 - 09:00
14.03.2023 - 09:00
08.03.2023 - 09:00
31.01.2023 - 09:00
27.01.2023 - 09:00
21.01.2023 - 09:00
19.01.2023 - 09:00
11.01.2023 - 09:00
07.01.2023 - 09:00
31.12.2022 - 09:00
24.12.2022 - 09:00
19.12.2022 - 09:00
09.12.2022 - 09:00
02.12.2022 - 09:00
25.11.2022 - 09:00
17.11.2022 - 09:00
13.11.2022 - 09:00
10.11.2022 - 09:00
05.11.2022 - 09:00
29.10.2022 - 09:00
BİR CEVAP YAZ
E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir