22.04.2025 - 09:00
YAYINLANMA25.04.2025 - 20:53
GÜNCELLEMEGeceleri ışığıyla dünyayı aydınlatan yıldızlar en eski çağlardan itibaren ilahi bir varlık, dünyayı ve insanları doğrudan etkileyen bir güç, koruyucu özelliklere sahip bir yol gösterici olarak düşünülmüş, bu nedenle birçok kültürde, inanç sistemlerinde ve sanat eserlerinde yaygın olarak yer almıştır.
***
Elbette ki yıldız motiflerinin taşıdığı sembolik anlamların
yanı sıra köşe yahut kol sayısına göre ifade ettiği anlamlar da değişmektedir.
Beş, altı, yedi, sekiz ve on iki köşeli yıldızların her biri farklı güç ve
simgesel anlam içermektedir. Bu yıldız motifleri içerisinde özellikle biri var
ki, adeta Selçukluların kimlikleşmiş bir sembolü olarak karşımıza çıkar.
Dilerseniz bu yazımızda gelen ziyaretçileri kendisine hayran
bırakan Selçuklu eserleri üzerinde sıklıkla gördüğümüz cennet damgası da
denilen sekiz kollu yıldızı Türk Kültür Dünyası penceresinden inceleyelim.
***
Karahanlılar döneminde başlayıp Selçuklularda devam eden
süreçte günümüze kadar ulaşmış bu motif mutluluk ve bereketi simgelemektedir.
Ayrıca “sekiz sayısı” azim, cesaret, kendine güven ve başarıyı ifade eder.
Zaman içerisinde bu yıldızın sekiz farklı köşesinin İslâm’ın temel
prensiplerinden bir erdemi simgelediği kabul edilmiştir. Birçok kaynakta bu
erdemler; “merhamet, şefkat, sabretmek, doğruluk, sır tutmak, sadakat,
cömertlik, şükretmek” şeklindedir. Okuduğum pek çok kaynakta sekiz sayısının
sonsuzluğu simgelediğini, sonsuz mutluluk, bereket ve aşkı temsil ettiğini
söyleyebilirim.
***
Buna ilaveten özgüven ve kararlılık anlamında da
kullanılmıştır. Türk mitolojisine göre yaratılan ilk ağacın dokuz kollu olduğu,
kollardan birinin Tanrı’nın kapısının önüne, diğerleri ise sekiz köşeli
olduğuna inanılan dünyanın sekiz köşesine uzanmaktadır. Eski Türklerin
dünya-evren anlayışına göre dünya, dört köşe şeklinde tasavvur edilmekte ve
dört ana yöne ayrı bir önem verilmektedir. Bu durum dört ana yöne, dört ara
yönün katılması ile sekiz rakamına ulaşıldığı şeklinde yorumlanabilir.
***
Görüldüğü üzere başlangıçta Türklerin eski dini olan Kök
Tengri (Gök Tanrı) inancına göre sekiz “8”,
gök katları (Tanrı katının), dünyanın şekli, kutsal bir ağacın dal veya
gölgesi şeklinde temsil edilmiştir. Buradan hareketle sekiz sayısının gökyüzü
ve kutsal olan Tanrı ile beraber anıldığını anlıyoruz.
***
Yakut Türklerinin yarı mit yarı destanı olan Er Sogotoht’ta
dünyayı (yeryüzünü) biçim olarak algılayışı da sekiz köşelidir. Bununla
birlikte sekiz sayısına yüklenen anlamlar arasında en çok öne çıkan Cennet
temsilidir. İslamiyet’te yedi cehenneme karşılık sekiz cennet kapısı vardır. Bu
Tanrı’nın merhametinin azabından büyük olduğunu ifade eder.
***
Dini, sivil ve eğitim yapıları gibi pek çok yapı türünde
uygulanmış olan damgaların, özellikle yapılar üzerindeki konumları dikkate
değerdir. Genellikle Cennet damgaları, yapıların cephelerinde ve cami
minarelerinde, yüksek noktalarda; saraylarda, taht eyvanı gibi önemli alanlarda
ve en çok karşımıza çıktığı üzere, Anadolu Selçuklu yapılarının taç kapı
süslemelerinde görülmektedir.
Kanımca sultanın gücünü evrene ve dünyaya hâkimiyetini
simgeliyor olmalıdır.
11.05.2025 - 00:11
10.04.2025 - 09:00
25.03.2025 - 09:00
12.03.2025 - 09:00
01.03.2025 - 09:00
19.02.2025 - 09:00
15.02.2025 - 09:00
02.02.2025 - 09:00
23.01.2025 - 09:00
14.01.2025 - 09:00
06.01.2025 - 09:00
28.12.2024 - 09:00
18.12.2024 - 09:00
10.12.2024 - 09:00
04.12.2024 - 09:00
26.11.2024 - 09:00
19.11.2024 - 09:00
15.11.2024 - 09:00
06.11.2024 - 09:00
26.10.2024 - 09:00
02.10.2024 - 09:00
19.09.2024 - 09:00
07.09.2024 - 09:00
28.08.2024 - 09:00
18.08.2024 - 09:00
11.08.2024 - 09:00
30.07.2024 - 09:00
22.07.2024 - 09:00
13.07.2024 - 09:00
08.07.2024 - 09:00
24.06.2024 - 09:00
17.06.2024 - 09:00
03.06.2024 - 09:00
28.05.2024 - 09:00
20.05.2024 - 09:00
13.05.2024 - 09:00
06.05.2024 - 09:00
01.05.2024 - 09:00
17.04.2024 - 09:00
05.04.2024 - 09:00
21.03.2024 - 09:00
13.03.2024 - 09:00
06.03.2024 - 09:00
27.02.2024 - 09:00
21.02.2024 - 09:00
12.02.2024 - 09:00
01.02.2024 - 09:00
22.01.2024 - 09:00
15.01.2024 - 09:00
03.01.2024 - 09:00
18.12.2023 - 09:00
08.12.2023 - 09:00
28.11.2023 - 09:00
22.11.2023 - 09:00
09.11.2023 - 09:00
06.11.2023 - 09:00
27.10.2023 - 09:00
20.10.2023 - 09:00
12.10.2023 - 09:00
08.10.2023 - 09:00
29.09.2023 - 09:00
20.09.2023 - 09:00
13.09.2023 - 09:00
06.09.2023 - 09:00
29.08.2023 - 09:00
26.08.2023 - 09:00
20.08.2023 - 09:00
15.08.2023 - 09:00
09.08.2023 - 09:00
01.08.2023 - 09:00
24.07.2023 - 09:00
19.07.2023 - 09:00
10.07.2023 - 09:00
03.07.2023 - 09:00
26.06.2023 - 09:00
24.06.2023 - 09:00
19.06.2023 - 09:00
12.06.2023 - 09:00
05.06.2023 - 09:00
20.05.2023 - 09:00
08.05.2023 - 09:00
26.04.2023 - 09:00
20.04.2023 - 09:00
12.04.2023 - 09:00
07.04.2023 - 09:00
01.04.2023 - 09:00
21.03.2023 - 09:00
14.03.2023 - 09:00
08.03.2023 - 09:00
31.01.2023 - 09:00
27.01.2023 - 09:00
21.01.2023 - 09:00
19.01.2023 - 09:00
11.01.2023 - 09:00
07.01.2023 - 09:00
31.12.2022 - 09:00
24.12.2022 - 09:00
19.12.2022 - 09:00
09.12.2022 - 09:00
02.12.2022 - 09:00
25.11.2022 - 09:00
17.11.2022 - 09:00
13.11.2022 - 09:00
10.11.2022 - 09:00
05.11.2022 - 09:00
29.10.2022 - 09:00
BİR CEVAP YAZ
E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir