Bilindiği gibi kayıt dışı çalışma ve çalıştırma durumu yasalar gereği idari para cezası gerektiren bir durumdur. Sisteme işverenler açısından bakıldığında üç durumun mali anlamda karşılaştırılması gerekmektedir. Bu durumlardan ilki emeklilik hakkını elde etmiş bir işçinin daha önce bahsedilen sosyal güvenlik destek primine tabi çalıştırılmasıdır. İlave 6 puanlık prim indiriminden yararlanan bir işverenin önerilen sisteme tabi çalıştırdığı sigortalı için maliyeti de önemli oranda düşecektir.

***

Prime esas kazancın alt sınırından çalıştırılan normal bir sigortalının 5 puanlık prim indiriminden yararlanan bir işverene maliyetinin düşmesini sağlamaktadır. Söz konusu 5 puanlık prim indiriminden yararlanmayan bir işveren için bahsi geçen maliyetinde daha fazla olduğunu da hatırlatmak isterim.

Görüldüğü gibi önerilen vergi ve prim iade sistemine tabi çalıştırılan bir işçinin işverene maliyeti sosyal güvenlik destek primine tabi çalıştırılan bir işçinin maliyetinden yaklaşık yüzde 17,5 oranında daha azdır. Vergi ve prim iade sistemi normal bir işçinin işverene maliyeti açısından kıyaslandığında ise 5 puanlık prim indirimi göz önünde bulundurulduğunda yüzde 10,8 oranında daha azdır.

***

5 puanlık prim indiriminden yararlanmayan bir işveren açısından söz konusu oran yüzde 15,6’ya çıkmaktadır. İlave 6 puanlık prim indiriminden yararlanan işverenler için bu oranlar artacaktır. Sistem devlet açısından değerlendirildiğinde iki konu ön plana çıkmaktadır.

Bunlardan ilki ortalama aylık seviyeleri göz önünde bulundurulduğunda sistemin devlete bir maliyet unsuru olmadığı tespit edilmiş ve sayısal olarak çalışmanın uygulama bölümünde ortaya konmuştur.  Diğeri ise sistemin kayıt dışı istihdam oranını azaltacak olması istihdam göstergelerinde olumlu etki yaratacaktır. Bütün bu olumlu tabloya rağmen sistemin taşıdığı bazı riskler vardır.

***

Yaşlılık aylığı koşullarını sağlamış 55 yaşının altındaki kişilere yönelik kurgulanan vergi ve prim iade sisteminin sahip olduğu en büyük risk bazı sektörlerde genç istihdamına yönelik olacaktır.  Özellikle iş tanımı olarak fiziksel güç gerektirmeyen büro ortamında sigortalı çalıştıran işverenler vergi ve prim iade sistemi kapsamında çalıştırdıkları sigortalıları adına çok daha az prim ödeyecekleri için söz konusu kişileri çalıştırmaya devam etmek isteyebileceklerinden, bunların yerini alacak gençlerin istihdama katılma süreci uzayabilecektir.

***

Fakat inşaat, ağır metal ve madencilik gibi fiziksel güç gerektiren sektörlerde söz konusu riskin etkisinin çok daha az olacağı düşünülmektedir. Önerilen vergi ve prim iade sisteminin genç istihdamı açısından taşıdığı bu riski minimize etmek amacıyla söz konusu iade sistemine müstahak olabilmek için öngörülen 55 yaş eşiğinin bazı iş kolları için aşağı çekilmesi mümkün olabilir.