Yaşlılık aylığı için gerekli prim ödeme gün sayısı, sigortalılık süresi ve yaş koşulunu yerine getirmiş fakat belirli bir yaşın altında olan 4/A’lı sigortalıları, yaşlılık aylığı almadan kayıtlı istihdamda tutmaya özendirici bir sistem oluşturulması hedeflenmiştir. Sistem kurgusunda söz konusu koşulları sağlayan sigortalılara gelir ve damga vergisi ve sigorta prim iadeleri yapılması, bu sigortalıları çalıştıran işverenlere ise işveren prim muafiyetleri önerilmiştir.

***

Bu sistem ile kayıt dışı istihdamı besleyen en önemli unsurlardan biri olan genç emeklilerin kayıt dışı çalışma eğilimine bir önlem alınması ve kapsama giren sigortalıları istihdam eden işverenlere de işveren maliyetleri açısından rahatlatıcı bir teşvik mekanizması geliştirilmesi amaçlanmıştır. Ülkemizde emekliliğini erteleyen sigortalılara yönelik uygulanan doğrudan bir teşvik mekanizması bulunmamakta olup, eski Bağ-Kur ve SSK’lıların 2000 yılı öncesi çalışmalarına ilişkin aylık bağlama sisteminde erkekler için 55 ve kadınlar için 50 yaşın üzerinde çalışılan her tam bir yıl için aylık bağlama oranına 1 puan eklenmektedir.

***

Aynı dönemde eski SSK’lılar için 5000 prim ödeme gün sayısının üzerine fazladan çalışılan her 240 gün için yine aylık bağlama oranı 1 puan artırılmaktadır. Söz konusu kural Bağ-Kur’lular için 9000 prim ödeme gün sayısına ilave olarak çalışılan her tam yıl için aylık bağlama oranına 1 puan eklenmesi şeklinde uygulanmaktadır.

2000 yılı öncesi getirilen bu kuralın çalışanların daha fazla prim ödeme gün sayısı ve daha ileriki yaşlarda emekli olmalarını özendirici bir uygulama olduğu söylenebilir. Fakat 2000 – 2008 yılları arasındaki çalışmaları kapsayan uygulama ile bahsi geçen sigortalıların ilk 10 yıllık çalışmalarına istinaden yıllık yüzde 3,5, takip eden 15 yıllık çalışmalarına istinaden yıllık yüzde 2 ve bunun üzerine çalışılan her bir tam yıl için yüzde 1,5’luk giderek azalan bir aylık bağlama oranını içeren bir düzenleme getirilmiştir.

***

2008 yılından sonraki çalışmalar için söz konusu aylık bağlama oranı yüzde 2 ile sabitlenmiştir. 2000 – 2008 yıllarını ve 2008 yılı sonrasını kapsayan düzenlemelerde ileriki yaşlarda ve daha fazla prim ödeme gün sayısıyla emekli olmayı tercih edecek sigortalılar için 2000 öncesi sistemde olduğu gibi çalışmayı özendirici bir uygulama söz konusu değildir.

***

Günümüzdeki aylık bağlama sisteminde bahsi geçen üç dönemdeki çalışmalar ağırlıklandırılarak dikkate alınmakta olup, yıllar ilerledikçe daha ileri yaşta ve daha fazla prim ödeme gün sayısı ile emekli olmayı teşvik eden uygulamalar barındıran 2000 öncesi sistemin ağırlığı tamamen ortadan kalkacaktır. Burada 2000 öncesi, 2000 – 2008 arası ve 2008 sonrası dönemlere ilişkin yapılan bu kıyaslamanın sadece emekliliği ertelemeye yönelik düzenlemeler açısından değerlendirildiğinin ve diğer parametrelerin dikkate alınmadığının vurgulanması gerekmektedir.

***

Emekli olmuş sigortalıların aylıkları gelir vergisine tabi olmayıp söz konusu uygulama kişinin emeklilik hakkını elde ettiği halde birkaç yıl ertelemek suretiyle emekli olması veya koşulları sağlar sağlamaz emeklilik tercihini kullanmasına bakılmaksızın bütün emekliler için geçerlidir. Ülkemizde 5510 sayılı Kanunun birinci fıkrasının (b) bendine tabi çalışanlar ile ilk tescil tarihleri 1 Ekim 2008 tarihinden önce olan 5510 sayılı Kanunun birinci fıkrasının (a) bendine tabi çalışanlar için emekli olduktan sonra aylıklarını alarak sosyal güvenlik primine tabi çalışma imkanları mevcuttur.

***

Sosyal güvenlik destek prim oranı 4/A’lılar için prime esas kazançlarının % 30’udur. Bu oranın yüzde 7,5’i işçi, yüzde 22,5’i ise işveren prim hissesidir. İşverenler ayrıca sosyal güvenlik destek primine tabi çalıştırdıkları işçiler için yüzde 2 oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigorta primi ödemek zorundadırlar. Bu şekilde çalışan sigortalılar ileride iş yaşamlarını tamamen sona erdirdiklerinde sosyal güvenlik destek primi uygulaması süresince ödedikleri primlerin emekli aylıklarına bir yansıması yoktur.