Jeomorfolojik Faktörler

Selahattin Çelik

09.09.2020 - 09:00

YAYINLANMA

25.04.2025 - 20:52

GÜNCELLEME

09.09.2020 - 09:00

YAYINLANMA

25.04.2025 - 20:52

GÜNCELLEME

Yeryüzü şekilleri, insan faaliyetlerini kolaylaştırması veya zorlaştırması bakımından yerleşme yerlerinin kurulması ve gelişmesi üzerinde etkili olan en önemli doğal nedenler arasındadır. Bu bakımdan bir yerleşme yerinin seçilmesinde jeomorfolojik şartların mutlaka göz önünde bulundurulması gerekir.

Yerleşmeler, kuruldukları çeşitli jeomorfolojik konumları itibariyle ova, plato, dağ eteği düzlüğü, yamaç, vadi içi veya vadi boyu, sırt, birikinti konisi, seki (taraça), kıyı ve fay basamağı yerleşmeleri Özçağlar, 1997, 2) şeklinde sınıflandırılmışlardır. Jeomorfolojik nedenlere bağlı olarak kurulan yerleşmeler, konumlarına göre iki ana grupta toplanabilir.

1. Düzlüklerde (ova, plato, havza, vadi tabanı, birikinti konisi ve yelpazesi düzlükleri ve kıyılarda) kurulan yerleşmeler.

2. Eğimli alanlarda (etek, sırt, yamaç) kurulan yerleşmeler (Doğanay, 1997, 259-260).

Düzlük Alanlarda Yer Alan Yerleşmeler

Benzer özellikleri olan kıyı ve iç ovalar, vadi tabanları düzlükleri, platolar ve havzalar düzlük olarak nitelendirilen başlıca alanlar olup yerleşmelerin yoğun olarak seçildiği yerlerdir. Türkiye’de düzlüklerde kurulan yerleşmeler toplam yerleşmelerin yaklaşık % 30’unun oluşturduğu (Yalçındağ, 1977, 30) tahmin edilmektedir.

Yerleşmelerin bu alanları seçmesinde esas olarak ulaşım şebekesine yakın olma amacı vardır. Çünkü düzlükler, yolların en kolay yapıldığı, bozulma risklerinin en az olduğu ve bunun yanında tarımsal faaliyetlerin en yoğun olduğu alanlardır.

Ulaşım ve ulaşım ağı yapımının kolaylığı, başta tarım olmak üzere ekonomik faaliyetlerin çeşitliliğinden dolayı sağladığı ekonomik getiri ve doğal felaket riskinin minimum olması bakımından ovalar hızla yapılaşmaya açılmaktadır.

Son yıllarda kırsal yerleşmelerin yanında şehirsel yerleşmelerin de bu alanlarda yoğunlaşması, ülkeyi ekonomik açıdan geri dönüşü son derece zor çıkmazlara sokmaktadır.

Paha biçilmez değerdeki tarım alanları kısa vadede basit çıkarlar uğruna mesken, yol, sanayi kuruluşu (Doğanay, 1993, 442) ve turizm tesisleri tarafından işgal edilmektedir. Aşırı ve dengesiz kentleşme sonucu sadece verimli tarım arazileri elden çıkmamakta, gün geçtikçe kırsal alanların azalmasına yol açan bu gelişme, ekolojik dengeyi de bozmaktadır.

Yeşil alanların tahribi bir yandan ekolojik sistemler üzerinde ciddi olumsuz etkiler bırakırken öte yanda tarım alanları üzerinde genişleyen şehirsel alanlar; bu yeşil örtünün beton zemin, asfalt ve beton yığınları ile kaplanması, insan sağlığını tehdit etmesi yanında, gün geçtikçe dar alanlara itilen yaban hayatını daha da kısıtlamaktadır.

Bu durum, aynı zamanda iklim değişikliğinin tehdit ettiği ekolojik dengenin bozulmasını kolaylaştıran bir ortam hazırlamaktadır. Ayrıca tarımsal alanların kapladığı yerlerin zemini büyük oranda alüvyal dolgular ve gevşek malzemelerle kaplı olduğundan söz konusu alanlarda şehirleşmenin gelişmesi, tamamına yakını 1. derecede deprem kuşağında yer alan bu arazilerde olabilecek başta deprem olmak üzere muhtemel doğal afetlerde de ciddi riskler oluşturmaktadır (Çelik, 2019, 315).

BİR CEVAP YAZ

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Yorumlar (0 Yorum)

Jeomorfolojik Faktörler

Selahattin Çelik

BİR CEVAP YAZ

Diğer Yazıları

YENİ NESİL TURİZM: TÜRKİYE'Yİ KEŞFET

GÖKYÜZÜNE AÇILAN KAPI

TURİZMDE ULAŞIMIN ROLÜ

TÜRKİYE TURİZMDE ZİRVEYİ ZORLUYOR

YAKIN ÇAĞ: MODERN TURİZMİN DOĞUŞU

ELIZABETH’TEN THOMAS COOK’A

ROMA DÖNEMİNDE TURİZM AKTİVİTELERİ

TURİZMİN DOĞUŞU

REKREASYON VE TURİZM İLİŞKİSİ

REKREASYON VE TURİZM İLİŞKİSİ

İnsanları gezmeye yönelten sebepler

Turizm coğrafyasında hizmetler endüstrisi

Turizm ve önemi

TURİZM VE ÖNEMİ

TURİZM COĞRAFYASI

ENGELLİ DOSTU TURİZM

ENGELLİLİK ÇEŞİTLERİ VE ENGELLİ SAYISI

ENGELLİ TANIMI VE KAVRAMI

ENGELLİ SAYISI GÜN GEÇTİKÇE ARTIYOR (2)

ENGELLİ SAYISI GÜN GEÇTİKÇE ARTIYOR

DOĞAL AFETLER

TİCARET VE PAZARLAMA

TARIM VE HAYVANCILIK

YERLEŞMELERDE TOPRAK FAKTÖRÜ

İKLİM

YAMAÇ YERLEŞMELERİ

EĞİMLİ ALANLARDA YER ALAN YERLEŞMELER

DENİZ VE GÖLLERİN YERLEŞMELERE ETKİSİ

DÜZLÜK ALANLARDA YER ALAN YERLEŞMELER

KIRSAL YERLEŞMELER (2)

KIRSAL YERLEŞMELER

YERLEŞME COĞRAFYASI

YERLEŞMELERİN COĞRAFİ ANALİZİ

MAYMUNA DÖNÜŞEN YAHUDİLERİN KISSASI (2)

MAYMUNA DÖNÜŞEN YAHUDİLERİN KISSASI

LÜTUF VE İHSAN

BEŞERİ KUVVETLER

YAŞAMIN KAYNAĞI (2)

YAŞAMIN KAYNAĞI

YARATILIŞ GERÇEĞİ

Hz. ADEM’İN (AS) VEFATI

FITRATIN MİSAKI

HZ. ÂDEM’İN ZÜRRİYETİ

HZ. ADEM’İN (A.S.) PEYGAMBER OLUŞU

İLK CİNAYET VE İLK KATİL (2)

İLK CİNAYET VE İLK KATİL

İLK KURBAN

HZ. ADEM VE İNSAN NESLİNİN ÇOĞALMASI

IRKÇILIK

İNSANLARIN ÇOĞALIŞI

İNSANLARIN ÇOĞALIŞI

YERYÜZÜNÜN İLK MABEDİ: KABE

MÜMİNİN SİLAHI DUA

İLK İNSANIN DÜNYA HAYATINA BAŞLAMASI

CENNET VE CEHENNEM

FİRAVUN TÖVBESİ

ÂDEM’İN İKİ OĞLU KABİL VE HABİL

MANEVİ ARINMA

İLK İNSAN İLK TÖVBE

ŞEYTANIN TUZAKLARI

ŞEYTANIN VESVESELERİ

İLK KADININ YARATILIŞI (2)

İLK KADININ YARATILIŞI

DÜŞMANIMIZ ŞEYTAN

ŞEYTANIN LANETLENİP CENNETTEN KOVULUŞU

ŞEYTANIN YOLDAN ÇIKIŞI

MELEKLERİN ÂDEM'E SECDESİ

HZ. ADEM’İN (A.S.) DÜNYA’YA GEÇİŞİ

KUR'AN-A GÖRE EVRİM TEORİSİ

CENNET VE CEHENNEM

İNSANIN YARATILIŞI VE SORUMLULUĞU

YARATILIŞ MUCİZESİ

AYET AYET İNSAN

ALLAH KATINDA EN DEĞERLİ İNSAN

İNSANLIĞIN İLK YAYILIŞ NOKTASI

HZ. ADEM'İN YARATILIŞI