1990’lı yıllar… Mimar Sinan Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü’nde 4 yıl boyunca dersimize giren Hilmi Yavuz bize ilginç bir resmin analizini yapmıştı. O resim; Diego Velazquez'in 1656 tarihinde yaptığı (İspanyolca: Las Meninas ) Nedimeler Tablosu’ydu.
***
Velazquez İspanya Kralı IV. Felipe’nin baş ressamıydı. Haliyle kralın birçok resmini yapan bir sanatçıdır Velazquez . Ancak Velazquez‘in en çok bilinen eseri resmin içinde kendisinin de yer aldığı Nedimeler Tablosu’ydu. Bu resimde Velazquez İspanya Kralı ile eşinin resmini yaptığı anın resmini yapmıştı.
***
Alcázar Sarayı'ndaki yüksek tavanlı bir odada yapılan bu resimde kendisini Kral ve Kraliçenin resmini yaparken tasvir eden Velazquez’in yanında ayakta duran kız çocuğu Infanta Margaret Theresa'ydı.
***
İspanya Kralı IV. Felipe’nin 1649’da Mariana ile yaptığı ikinci evliliğinden 1651’de doğan Infanta Margarita, resim yapıldığında beş yaşında bir prensesti. Kralla kraliçenin resmi yapılırken odada bulunan küçük prensesle nedimeleri ilgilenirken tasvir edilmişti.
***
Odada sarayın cücesi, hizmetkarları ile uyuklayan köpeği de resimde yer almıştı. Resmi yapılan kişiler yani kralla kraliçe ise resimde görünmüyordu. Kral ve kraliçenin resminin yapıldığı odadaki aynadan yansıyan görüntüden anlaşılıyordu.
***
Sanki resmi yapılan kral ve kraliçe, ellerine fotoğraf makinesi alıp karşının fotoğrafını çekmişlerdi. Resmi yapılanlar yerine resim yapılırken orada olanların durumu tablonun konusu olmuştu.
***
Fotoğraf makinesinin icadından yüz elli yıl kadar önce yapılan bu resimle gerçeklik ile yanılsamanın birbirinin içine geçtiği bir durumu anlatıyordu. Bugün tartışılan sanal gerçeklik (metaverse) dünyasını da anımsatan bu resim beni en çok etkileyen sanat eserlerinin başında gelmektedir.
***
Hatta yaşanan olayların analizlerini yaparken, karmaşık gibi görünen olayları anlamaya çalışırken hep bu resim gözümün önüne gelir. Bazen olaylara tersinden bakarak neyin ne olduğunu anlamaya çalışırım. Görünenle asıl gerçeğin farkını bu resimden yola çıkarak bulurum kimi zaman.
***
Gazetecilik hayatımda da bana ilham veren bu resim halen Madrid’deki El Prado Müzesinde sergileniyor.
***
Bu resmi niye anlattım? Madrid’de düzenlenen NATO toplantısına katılmak için İspanya’ya giden liderlere El Prado Müzesinde akşam yemeği verilmiş. Yemekten sonra liderler bu müzede sergilenen Nedimeler Tablosu’nun önünde aile fotoğrafı çektirmişler.
***
Her şeyi ters düz eden bu resim öyle böyle değil.
