20.05.2023 - 09:00
YAYINLANMA25.04.2025 - 20:53
GÜNCELLEMEİnsanlığın bilinen en eski sembollerinin başında gelen ve
kaynağı Paleolitik dönemlere kadar uzanan gamalı haç (Oz Damgası) ve çarkıfelek
sembolü atalarımızın, “iyiliği”, “doğruluğu”, “koruyucu gücü temsil etme” gibi
zengin anlamlar yükleyerek kullandıkları motifler olduğunu söyleyebiliriz.
***
Güneş ve güneş ışınlarıyla bağdaştırılan her iki sembolün de
anlamları küçük değişikliklere uğramakla beraber özü günümüze kadar gelmiştir.
Hareketi ve devinimi ifade eden bu semboller, atalarımızca “ebedi yaşam
döngüsü”, “tanrıdan gelen tanrıya dönecektir” şeklinde yorumlanır.
İkinci Dünya Savaşında Alman Nazilerin kullandığı Gamalı Haç
olarak bilinen sembol gerçekte biz Türklere ait Gök-Tanrı inancına ait kökleri
on binlerce yıla dayanan bir semboldür. Eski Türklerde ‘’Bir güneş sembolü olan
Oz Damgası/Swastika’nın sözcük anlamı kendi kendine var olandır demiştik. Yine
Çarkıfelek diye isimlendirilen sembolün nerede, ne zaman ortaya çıktığı kesin
bilinmese de bu motif Gamalı Haç (Swastika) motifinden gelişmiş olup birçok
versiyonu mevcuttur.
***
Farklı coğrafyalarda farklı anlamlarda kullanılan ancak
yaygın olarak “hareket” ve “dönüşüm”ün sembolü olan bu motif İslam öncesi Türk
kültüründe kozmolojik özelliği ile ön plana çıkmıştır. Eski Türk inancında
“ebedi yaşam döngüsü”nü diğer bir deyişle doğumun ve ölümün sonsuz döngüsünü
temsil eder. Çarkın her dönüşü, dünyada bir yaşam döngüsüdür.
Farsça “çark ” ve Arapça “felek ” sözcüklerinin
birleşmesinden oluşmuştur. Çark, bir eksen etrafında dönen tekerlek; felek ise
gök, gökyüzü, sema, dünya, alem, talih, şans gibi çeşitli anlamlara
gelmektedir. Anadolu’da yaygın olarak kullanılan “feleğin
çarkından(çemberinden) geçmek” deyimi, içinde olumlu ve olumsuz iki anlamı da
taşır.
***
Feleğin çarkı bir yandan “öğüten, yok eden” kötü talih,
diğer yandan “büyüten, çoğaltan” iyi talih anlamlarıyla ön plana çıkar. O
çarktan geçebilenler bilgeliğe erişir, tecrübe sahibi olur, dert çekmiş, acılar
görmüştür ancak, yaşamın iyi-kötü tüm yanlarını da öğrenmiştir. Mevlevilikte,
önemli ritüellerden biri olan “Semah Dönmek ” gök, gökyüzü, felek gibi çeşitli
anlamları olan “sema” sözcüğünden gelmektedir ve svastika ile çarkıfeleğin
anlamıyla örtüşen bir ritüeldir.
Semah dönmek, sembolik olarak kâinatın, evrenin oluşumunu,
insanın yaradana olan aşkı ile harekete geçişini ve kulluğunu idrak edip,
tasavvufta insanın ulaşabileceği en üst makam olan “İnsanı Kâmil” e doğru
yönelişini ifade eder. Bir elin göğe, diğer elin yere işaret ediyor olması
sembolik olarak gökyüzüyle yeryüzünü tanrısal çizgide birleştiren bir ifade
biçimidir.
***
Bu aynı zamanda svastikanın dönüş yönüne işaret eden
kollarının da bir taklidi gibidir. Mezar taşlarında ve mimaride görülen
çarkıfelek motifi dünyanın ve evrenin devinimini, kaderi, sonsuzluğu ve
ölümsüzlüğü simgelemektedir diye özetleyebiliriz.
SON SÖZ
Peki, sonsuzluğu temsil eden bu motif neden mezar taşlarında
da karşımıza çıkar? Bunun sebebi, gelip geçici hayattan sonsuzluğa kavuşma
arzusu olmalıdır.
11.05.2025 - 00:11
22.04.2025 - 09:00
10.04.2025 - 09:00
25.03.2025 - 09:00
12.03.2025 - 09:00
01.03.2025 - 09:00
19.02.2025 - 09:00
15.02.2025 - 09:00
02.02.2025 - 09:00
23.01.2025 - 09:00
14.01.2025 - 09:00
06.01.2025 - 09:00
28.12.2024 - 09:00
18.12.2024 - 09:00
10.12.2024 - 09:00
04.12.2024 - 09:00
26.11.2024 - 09:00
19.11.2024 - 09:00
15.11.2024 - 09:00
06.11.2024 - 09:00
26.10.2024 - 09:00
02.10.2024 - 09:00
19.09.2024 - 09:00
07.09.2024 - 09:00
28.08.2024 - 09:00
18.08.2024 - 09:00
11.08.2024 - 09:00
30.07.2024 - 09:00
22.07.2024 - 09:00
13.07.2024 - 09:00
08.07.2024 - 09:00
24.06.2024 - 09:00
17.06.2024 - 09:00
03.06.2024 - 09:00
28.05.2024 - 09:00
20.05.2024 - 09:00
13.05.2024 - 09:00
06.05.2024 - 09:00
01.05.2024 - 09:00
17.04.2024 - 09:00
05.04.2024 - 09:00
21.03.2024 - 09:00
13.03.2024 - 09:00
06.03.2024 - 09:00
27.02.2024 - 09:00
21.02.2024 - 09:00
12.02.2024 - 09:00
01.02.2024 - 09:00
22.01.2024 - 09:00
15.01.2024 - 09:00
03.01.2024 - 09:00
18.12.2023 - 09:00
08.12.2023 - 09:00
28.11.2023 - 09:00
22.11.2023 - 09:00
09.11.2023 - 09:00
06.11.2023 - 09:00
27.10.2023 - 09:00
20.10.2023 - 09:00
12.10.2023 - 09:00
08.10.2023 - 09:00
29.09.2023 - 09:00
20.09.2023 - 09:00
13.09.2023 - 09:00
06.09.2023 - 09:00
29.08.2023 - 09:00
26.08.2023 - 09:00
20.08.2023 - 09:00
15.08.2023 - 09:00
09.08.2023 - 09:00
01.08.2023 - 09:00
24.07.2023 - 09:00
19.07.2023 - 09:00
10.07.2023 - 09:00
03.07.2023 - 09:00
26.06.2023 - 09:00
24.06.2023 - 09:00
19.06.2023 - 09:00
12.06.2023 - 09:00
05.06.2023 - 09:00
08.05.2023 - 09:00
26.04.2023 - 09:00
20.04.2023 - 09:00
12.04.2023 - 09:00
07.04.2023 - 09:00
01.04.2023 - 09:00
21.03.2023 - 09:00
14.03.2023 - 09:00
08.03.2023 - 09:00
31.01.2023 - 09:00
27.01.2023 - 09:00
21.01.2023 - 09:00
19.01.2023 - 09:00
11.01.2023 - 09:00
07.01.2023 - 09:00
31.12.2022 - 09:00
24.12.2022 - 09:00
19.12.2022 - 09:00
09.12.2022 - 09:00
02.12.2022 - 09:00
25.11.2022 - 09:00
17.11.2022 - 09:00
13.11.2022 - 09:00
10.11.2022 - 09:00
05.11.2022 - 09:00
29.10.2022 - 09:00
BİR CEVAP YAZ
E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir